گروه فرهنگی «سراج24»- مرتضی اسماعیل دوست: کتاب، معجزه ای برای رستگاری است و زیباترین راه رسیدن به عالم معنا از طریق کتاب آسمانی قرآن برای انسان های در جست و جوی حقیقت نازل شده است. اما کتاب را مسیری شیرین و در عین حال دشوار برای مخاطبان است که شاید در نگاه اول برای آدمیان قرنِ بی حوصلگی و در میان انواع بازی های بیهوده و فریبنده و در دسترس کمی دور افتاده باشد و از این رو نیاز است تا فضا و بستری لازم برای ایجاد اشتیاق مطالعه نزد مردم پدیدار شود و تلویزیون به عنوان رسانه ای فراگیر و قابل دسترس برای همگان در فراهم سازی بساط همسویی با جریان یافتن مطالعه در جامعه نقشی بسزا دارد.
توجه رسانه ملی به دغدغه های رهبر معظم انقلاب در باب گسترش فرهنگ کتابخوانی
در راستای ارزش های بسیار مطالعه کتاب و در جهت اجرایی ساختن منویات رهبری درباره گسترش فرهنگ کتابخوانی در کشور، رسانه ملی می بایست بیش از این ها به تحرک درآمده و با برنامه هایی خلاقانه و راهگشا، مسیر توسعه مطالعه در کشور را هموار سازد. در صورتی که در طی سال هایی طولانی کمتر شاهد برنامه هایی ارزنده و تاثیرگذار برای ایجاد شوق مطالعه در مردم بوده ایم و این در حالی است که رهبر معظم انقلاب اسلامی بارها در خصوص ارزش های کتابخوانى در جامعه توجه داشته و در فرمایشاتی گوهربار برای مردم و مسئولان، مطالعه کتاب را نه تنها یک وظیفه ملى، بلکه یک واجب دینى دانسته و تاکید ویژه ای نسبت به آن نشان داده اند. ایشان به وظیفه خیر متولیان فرهنگ و رسانه در ترویج فرهنگ کتابخوانی اشاره کرده و به صراحت فرمودند: « در جامعه باید سنت کتابخوانى رواج پیدا کند. کتابخوانى باید در جامعه ترویج شود؛ و این کار بر عهده همه دستگاه هایی است که در این زمینه مسئولند.»
حال با توجه به بسیاری از کم کاری های رخ داده توسط مسئولان وزارتخانه ارشاد، این مهم به دوش متولیان رسانه ملی است تا طی برنامه هایی هدفمند و با استفاده از گروه های کاری خوش فکر و علاقمند، مسیری روشن رو به فرهنگ کتابخوانی در جامعه بیافرینند و با توجه به آمارهای بسیار پایین سرانه مطالعه در کشور، تولید برنامه ها و استفاده از ظرفیت های تصویری و گستره تبلیغاتی تلویزیون جهت ایجاد فرآیند مراجعه همه اقشار جامعه به کتاب باید بیش از این مورد توجه مسئولان امر قرار بگیرد.
این در حالی است که تبلیغات کتاب جزو موارد مغفول مانده در میان انواع تبلیغات سرسام آور تلویزیونی می باشد. در حالی که استفاده از تیزرهایی با حضور افراد مشهور تلویزیون و سینما در شبکه های مختلف و در ساعات پربازدید مخاطبان می تواند در ایجاد فضایی مناسب جهت ایجاد روحیه جمعی کتابخوانی در کشور کمکی بسیار نماید. باز هم مقام معظم رهبری در نگاهی هوشمندانه در یکی از سخنرانی های خود به این مساله اشاره داشته و فرمودند: «یکی از کارهای بزرگ و مهم در سطح جامعه این است که تبلیغات کتابخوانی همه گیر شود. ما امروز می بینیم برای کالاهای کم اهمیت که تاثیری هم در زندگی انسان ها ندارند، صاحبانش تبلیغات رنگینِ عجیب و غریبی را متصدی می شوند، مباشر می‌شوند؛ دستگاه‌های ارتباط جمعی، مطبوعات، صدا و سیما آنها را پخش می‌کنند؛ در حالی که آن محصولات هیچ ضرورتی ندارند، هیچ لزومی ندارند، یک چیز اضافی در زندگی هستند؛ گاهی بودنشان مفید است، گاهی بودنشان حتی مفید هم نیست؛ شاید مضر هم هست. محصولی با عظمت کتاب، با ارزش کتاب، درخور این است که تبلیغ بشود؛ تشویق بشوند کسانی که می توانند کتاب را بخوانند؛ این را ما باید به صورت عادت در بیاوریم.»
و عادت کتابخوانی، گنج گرانبهایی برای رسیدن به توسعه همه بخش های کشور و رسیدن به آبادانی می باشد، چرا که واژه ها، گوهری گران بها و کتاب، میراثی شکوهمند برای رسیدن به مرزهای دانایی مردمان هر کشوری است و رشد و نمو بخش های مختلف کشور از طریق فرهنگ و جوانه هایی است که با حروف برآمده از کتاب آبیاری خواهد شد.
از رشد انتشار کتاب تا فقر منابع تبلیغاتی در جذب مخاطب
اگر چه در این سال ها شاهد رشد نشر و توزیع کتاب ها در کشورمان بودیم و تالیف و ترجمه آثار بسیاری در زمینه های مختلف روند نسبتا مناسبی را برای دسترسی دوستداران کتاب به آثار مختلف جهت مطالعه فراهم ساخته است اما به دلیل عدم توجه بخش اعظمی از جامعه به فرهنگ کتابخوانی، شاهد تیراژهای محدود و کتاب هایی خاک خورده در کتابفروشی ها هستیم. در این زمینه توجه به آمار نشر در کشورمان براساس داده های منعکس شده در کتاب «رسانه ملی و فرهنگ کتابخوانی» جالب توجه می باشد که در سال 1320، در سراسر ایران به طور کلی 328 عنوان کتاب چاپ شده و این تعداد تا سال 1342 تا 800 عنوان رسیده و در سال های 1343 تا 1357، متوسط تولید کتاب 2500 عنوان بوده است اما کمتر از سه دهه بعد، این رقم به 52 هزار و 798 عنوان در سال 1385 رسید که نشان دهنده 19 هزار درصد رشد می باشد. براساس این آمار، تا پیش از انقلاب اسلامی، شمار ناشران ایران در تهران و شهرستان ها 200 مؤسسه بود و این تعداد در سه دهه اخیر، به 5000 در سال 1389 رسیده است. با این وجود شوق کتابخوانی نسبت به رشد جمعیت کشور بسیار پایین است و نیاز به تبلیغ محصولات منتشره جهت قرار گرفتن در سبد کالاهای مردمی بوده که از جمله بسترهای قابل توجه از طریق تلویزیون خواهد بود.
تهیه برنامه هایی تلویزیونی جهت ترویج کتابخوانی
در این میان اگر چه برنامه های تلویزیونی بیشتری در حوزه کتاب و کتابخوانی در این 2 سال اخیر تولید و به پخش درآمده است اما اهمیت به کرسی درآمدن مفهوم کتابخوانی مساله ای مهم بوده که لزوم تهیه مجموعه ها و برنامه های خلاقانه بسیاری را از طرف متولیان صدا و سیما موجب می سازد. در این میان حمایت از تولید تیزرهای تبلیغاتی کتاب همانند آن چه درباره کتاب های «دختر شینا» و «رویای نیمه شب» رخ داد باید جزو برنامه های مدیران برنامه ریز رسانه ملی باشد. از طرفی نیاز است برنامه هایی جذاب و تاثیرگذار طی برنامه ریزی مشخصی در ساعاتی مناسب از شبکه ها پخش شود، چرا که شاهد بودیم برخی مجموعه های تولیدی در زمینه کتاب مانند برنامه در حال پخش «کتاب باز» که با آغاز بیست و نهمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران آغاز شده و ساعت 21 و 30 دقیقه روزهای یکشنبه تا پنجشنبه روی آنتن شبکه نسیم می رود، نتوانسته در این مدت تاثیر لازم را داشته باشد و در آن مباحثی مطرح می شود و کتاب هایی تبلیغ می شود که چندان همخوان با نگره اعتقادی مردم نیست. همچنین سال گذشته برنامه ای با عنوان «الف» از شبکه چهار سیما پخش می شد که هیچ گونه تاثیری در روند پیشبرد فرهنگ کتابخوانی در جامعه نداشت.
در این میان برنامه های نسبتا موثری هم بودند که توانستند با اهمیت دادن به موضوع ادبیات پایداری تا حدی نقیصه موجود در رسانه ملی را جبران نمایند، برای نمونه برنامه «نورالدین پسر ایران» بر اساس کتابی به همین نام و شامل خاطرات جانباز نورالدین عافی از تلویزیون پخش گردید و چندی است برنامه کتابخوانی از کتاب ارزنده دفاع مقدسی «دا» توسط هنرمندان در حال پخش از تلویزیون است که روز پنجشنبه هفته پیش آخرین مجموعه در حال پخش آن با داستان خوانی کتاب توسط لادن طباطبایی پخش شد. فتو رمان «کتاب دا» که دربرگیرنده خاطرات سیده زهرا حسینی از دوران حماسه آفرینی 8 ساله دفاع مقدس است، در گروه حماسه و دفاع شبکه یک سیما، در 120 قسمت و با همکاری 55 هنرمند زن کشورمان تولید شده و هر روز ساعت 13 و 15 دقیقه و با صدای یکی از هنرمندان سینما و تلویزیون به مدت 15 دقیقه از این شبکه پخش می شود.
انتظار از رسانه ملی جهت اعتلای فرهنگ مطالعه
کتابخوانی راهی روشن به سوی دروازه های پیشرفت هر جامعه ای است و مردمان پویا در هر سرزمین را تعداد افراد کتابخوان تشکیل می دهند و از این رو وظیفه متولیان امر و نهادهای فرهنگی و رسانه فراگیری چون صدا و سیما این است که با تولید برنامه هایی موثر و ارزنده و جذاب ضمن ارتقای نگره کتابخوانی نزد مردم موجبات معرفی و پیشنهاد آثاری قابل توجه و همخوان با ارزش های نظام را برای مخاطبان فراهم سازد و در راستای توصیه های رهبری مبنی بر ترویج فرهنگ شایسته کتابخوانی در کشور باشد. در این راستا از رسانه ملی با توجه به مخاطبان بسیاری که دارد، انتظار می رود که در قالب برنامه هایی خلاقانه، ارزش والای مطالعه را نزد مردم گسترش داده و در جهت تقابل با کتاب هایی باشد که منعکس کننده گرایش های غربی در جامعه هستند، چرا که چندی است شبکه «جم تی وی» در ادامه ماموریت مدون نفوذ فرهنگی در صدد تبلیغ آثاری مکتوب از محصولات منتشره می باشد که تا دیر نشده لازم است صدا و سیمای ما به تبلیغ آثاری بپردازد که در راستای ارزش های این جامعه اسلامی است.
